Mã CAS hóa chất là gì? Cách đăng ký và tra cứu đăng ký CAS hiệu quả

Mã CAS (Chemical Abstracts Service) là một công cụ quan trọng giúp định danh và quản lý hóa chất trên toàn cầu, được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu, công nghiệp và thương mại. Với vai trò đảm bảo tính chính xác và thống nhất khi xác định các chất hóa học, mã CAS hỗ trợ doanh nghiệp, nhà khoa học và cơ quan quản lý dễ dàng tra cứu, khai báo và tuân thủ các quy định pháp luật. Bài viết dưới đây sẽ cung cấp thông tin chi tiết về mã CAS, cách đăng ký, khai báo và tra cứu hiệu quả, đặc biệt trong bối cảnh quy định tại Việt Nam.

Mã CAS là gì?

Mã CAS (tên tiếng Anh: Chemical Abstracts Service) là một dãy số duy nhất được gán cho mỗi chất hóa học, hợp chất, polymer, hỗn hợp, hoặc protein bởi Chemical Abstracts Service, một bộ phận thuộc Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ (American Chemical Society – ACS). Mã CAS giúp định danh chính xác một chất hóa học, tránh nhầm lẫn do các tên gọi khác nhau (ví dụ: ethanol có thể được gọi là rượu cồn, ethyl hydrate, nhưng mã CAS là 64-17-5). Mã này được sử dụng rộng rãi trong nghiên cứu, công nghiệp, thương mại quốc tế và quản lý an toàn hóa chất.

>> Xem thêm: Dung môi hữu cơ là gì? Phân loại dung môi hữu cơ phổ biến và ứng dụng

Cách đọc mã CAS đúng

Ngoài các hiểu cơ bản về khái niệm “Mã CAS trong hóa chất là gì”. Mã CAS không mang ý nghĩa hóa học hay cấu trúc phân tử, mà chỉ là một định danh duy nhất. Số đăng ký CAS bao gồm tối đa 10 chữ số, được chia thành 3 nhóm và phân tách bằng dấu gạch ngang. Phần đầu tiên (tính từ bên trái) có từ 2 đến 7 chữ số; phần thứ hai có 2 chữ số và phần cuối cùng là một chữ số kiểm tra duy nhất.

Để đọc và kiểm tra tính chính xác của mã CAS, bạn cần hiểu cách tính số kiểm tra:

• Cách tính số kiểm tra:
  • Đọc các chữ số từ phải sang trái (không tính số kiểm tra), gán trọng số tăng dần từ 1, 2, 3, …
  • Nhân mỗi chữ số với trọng số tương ứng, sau đó cộng tất cả kết quả.
  • Lấy tổng chia cho 10, phần dư chính là số kiểm tra.
• Ví dụ: Mã CAS của dung môi Dimethyl Carbonate (DMC) là: 616-38-6
  • Các chữ số (trừ số kiểm tra 6): 8, 3, 6, 1, 6.
  • Gán trọng số từ phải sang trái: 1, 2, 3, 4, 5.
  • Tính:
    • (8×1) + (3×2) + (6×3) + (1×4) + (6×5) = 8 + 6 + 18 + 4 + 30 = 66.
    • 66 chia 10, dư 5 → Số kiểm tra là 6, đúng với mã CAS.
  • Khi đọc, bạn chỉ cần nêu dãy số theo thứ tự, ví dụ: “616-38-6” đọc là “sáu một sáu, ba tám, sáu”.

Những hóa chất nào cần phải có số CAS?

Hầu hết các chất hóa học được sử dụng trong công nghiệp, nghiên cứu, hoặc thương mại đều được gán mã CAS để quản lý và định danh. Cụ thể:

• Đơn chất, hợp chất, hỗn hợp, polymer, protein, enzym, chất hữu cơ, v.v.
• Các hóa chất công nghiệp, y tế, nông nghiệp, hoặc dùng trong sản xuất.
• Hóa chất thuộc danh mục phải khai báo theo quy định pháp luật (Phụ lục V, Nghị định 113/2017/NĐ-CP tại Việt Nam, bao gồm 1156 chất).

Quy trình đăng ký mã CAS

Để đăng ký mã CAS cho một chất hóa học mới, tổ chức cần thực hiện các bước sau:

Bước 1: Xác định chất hóa học mới

• Xác minh rằng chất hóa học chưa được gán mã CAS. Tra cứu trên:
  • CAS REGISTRY (truy cập qua SciFinder hoặc STN, yêu cầu tài khoản trả phí).
  • Các cơ sở dữ liệu công khai như PubChem (https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov) hoặc ChemSpider (https://www.chemspider.com).
• Nếu chất đã có mã CAS, không cần đăng ký lại.

Bước 2: Chuẩn bị thông tin

Tổ chức cần cung cấp thông tin chi tiết về chất hóa học, giúp CAS xác định chất là duy nhất và không trùng lặp, bao gồm:

• Cấu trúc hóa học: Công thức phân tử, cấu trúc 2D/3D (nếu có).
• Tên hóa học: Theo quy tắc IUPAC hoặc tên thông thường.
• Tính chất vật lý và hóa học: Điểm nóng chảy, điểm sôi, độ hòa tan, v.v. (nếu biết).
• Mô tả quy trình tổng hợp (khuyến khích, nhưng không bắt buộc).
• Dữ liệu phân tích: Quang phổ (NMR, IR, MS), sắc ký, v.v., để xác minh cấu trúc.

Bước 3: Gửi yêu cầu đến CAS

• Nộp đơn đăng ký:
  • Truy cập dịch vụ CAS Registry Number Assignment trên trang web CAS.
  • Điền biểu mẫu trực tuyến hoặc gửi thông tin qua email/fax theo hướng dẫn.
• Hình thức cung cấp thông tin:
  • Có thể gửi dữ liệu cấu trúc qua phần mềm như ChemDraw, Molfile, hoặc định dạng tương thích.
  • Nếu chất phức tạp (như polymer, protein), cần trao đổi trực tiếp với CAS để được hướng dẫn cụ thể.
• Bảo mật: Nếu chất là bí mật thương mại, CAS cung cấp tùy chọn bảo mật thông tin (Confidential Registry Number). Tuy nhiên, mã CAS vẫn sẽ được cấp và lưu trong cơ sở dữ liệu, nhưng thông tin chi tiết chỉ được tiết lộ với sự cho phép của tổ chức.

• Thời gian xử lý: Có thể mất vài tuần nếu chất phức tạp hoặc cần xác minh thêm. Nếu cần gấp, bạn có thể yêu cầu dịch vụ ưu tiên (có phụ phí).

Bước 4: Thanh toán phí

• Đăng ký mã CAS thường có phí, tùy thuộc vào loại chất và yêu cầu (ví dụ: chất đơn giản, polymer, hoặc chất bí mật thương mại).
• CAS không công khai mức phí cụ thể trên website, nhưng thường dao động từ vài trăm đến vài nghìn USD, tùy trường hợp.
• Liên hệ CAS để nhận báo giá chính xác qua help@cas.org hoặc số điện thoại hỗ trợ.

Bước 5: Nhận mã CAS của hóa chất

• Sau khi xử lý (thường mất vài ngày đến vài tuần, tùy mức độ phức tạp), CAS sẽ cung cấp:
  • Mã CAS chính thức (dạng xxxxxxx-yy-z).
  • Thông tin xác nhận về chất hóa học đã được thêm vào CAS REGISTRY.
• Mã CAS này có thể được sử dụng trong các tài liệu, MSDS, hồ sơ khai báo hải quan, hoặc thương mại hóa sản phẩm.

Hướng dẫn cách khai báo mã CAS

Tại Việt Nam, việc khai báo mã CAS là yêu cầu bắt buộc đối với các hóa chất thuộc danh mục phải khai báo khi nhập khẩu, theo Nghị định 113/2017/NĐ-CP và Công văn 1850/HQTPHCM-GSQL năm 2022. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết:

Bước 1: Kiểm tra mã CAS

• Xác định thành phần hóa học của sản phẩm và mã CAS tương ứng (thường có trong MSDS – Material Safety Data Sheet hoặc tài liệu kỹ thuật).
• Tra cứu mã CAS trên Hệ thống cơ sở dữ liệu hóa chất quốc gia: http://chemicaldata.gov.vn hoặc các cơ sở dữ liệu quốc tế như PubChem, ChemSpider.

Bước 2: Kiểm tra danh mục hóa chất phải khai báo

• Đối chiếu mã CAS với Phụ lục V, Nghị định 113/2017/NĐ-CP (sửa đổi bởi Nghị định 82/2022/NĐ-CP) để xác định hóa chất có thuộc danh mục bắt buộc khai báo hay không.

Bước 3: Chuẩn bị hồ sơ khai báo

Hồ sơ bao gồm:

• Tờ khai hải quan (mẫu số 01 hoặc 02, theo Thông tư 38/2015/TT-BTC, sửa đổi bởi Thông tư 39/2018/TT-BTC).
• Hóa đơn thương mại (Commercial Invoice) hoặc giấy thông báo hàng đến (D/O) đối với hàng phi thương mại.
• MSDS (Bảng chỉ dẫn an toàn hóa chất) có ghi mã CAS.
• Hợp đồng mua bán, chứng từ kỹ thuật (nếu cần).
• Các chứng từ có thể ở dạng điện tử hoặc bản scan có xác nhận bằng chữ ký số.

Bước 4: Nộp hồ sơ qua Cổng thông tin một cửa quốc gia

• Truy cập Cổng thông tin một cửa quốc gia.
• Đăng nhập tài khoản doanh nghiệp (nếu chưa có, đăng ký theo hướng dẫn tại http://www.ecosys.gov.vn).
• Điền thông tin doanh nghiệp, mã CAS, tên thương mại (TM), tên IUPAC, và các thông tin liên quan đến hóa chất.
• Nộp hồ sơ và chờ phê duyệt từ Bộ Công Thương.

Bước 5: Ký và gửi hồ sơ

• Sử dụng thiết bị đọc thẻ chữ ký số để ký và gửi hồ sơ.
• Nếu có yêu cầu sửa đổi, vào mục “Lịch sử” trên hệ thống để chỉnh sửa và nộp lại.

Lưu ý:

• Khai báo phải đầy đủ, chính xác. Nếu không khai báo hoặc khai báo sai, doanh nghiệp có thể bị phạt từ 20-25 triệu đồng (theo Nghị định 113/2017/NĐ-CP).
• Liên hệ Cục Hóa chất (024.2220.5118) hoặc Văn phòng đại diện Cục Hóa chất tại miền Nam (08.3914.0840) nếu cần hỗ trợ

Cách tra cứu số đăng ký CAS

Tra cứu mã CAS là bước quan trọng để xác định thông tin chi tiết về một chất hóa học, bao gồm tên, công thức, tính chất, và các quy định liên quan. Dưới đây là hướng dẫn chi tiết cách tra cứu mã CAS thông qua cơ sở dữ liệu trực tuyến:

Bước 1: Sử dụng các cơ sở dữ liệu tra cứu mã CAS trực tuyến

Truy cập vào các cơ sở dữ liệu uy tín như:

• Hệ thống cơ sở dữ liệu hóa chất quốc gia Việt Nam: https://chemicaldata.gov.vn/tim-kiem/hoa-chat 
• Các nguồn quốc tế như PubChem (https://pubchem.ncbi.nlm.nih.gov/) hoặc ChemSpider (https://www.chemspider.com/) 

Bước 2: Nhập tên hóa chất hoặc công thức

Trong ô tìm kiếm của website, đảm bảo nhập chính xác để tránh sai lệch kết quả, cụ thể:

• Mã CAS (ví dụ: 64-17-5 cho ethanol)
• Tên hoá chất (ví dụ: ethanol hoặc ethyl alcohol)
• Công thức hoá học (ví dụ: C₂H₅OH)

Bước 3: Bấm “Tìm kiếm”

Nhấn nút “Tìm kiếm” (Search) trên giao diện:

• Trên chemicaldata.gov.vn, nhấn nút “Tìm kiếm” màu xanh.
• Trên PubChem hoặc ChemSpider, nhấn biểu tượng kính lúp hoặc nút “Search”

Bước 4: Xem kết quả

Kết quả sẽ hiển thị:

• Mã CAS chính xác.
• Tên hóa học (IUPAC, tên thông thường)
• Công thức hoá học và thông tin liên quan (tính chất, an toàn, quy định).

Ví dụ: Tra cứu “64-17-5” trên chemicaldata.gov.vn sẽ cho kết quả: Ethanol, C₂H₅OH, và thông tin về quy định khai báo tại Việt Nam.

Câu hỏi thường gặp về CAS

Đăng ký mã CAS ở đâu?

Nếu một sản phẩm hóa học được nghiên cứu, phát triển và sản xuất tại một tổ chức, và tổ chức đó muốn đăng ký mã CAS cho chất hóa học mới, quy trình đăng ký phải được thực hiện thông qua Chemical Abstracts Service (CAS), thuộc Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ (American Chemical Society – ACS).

• Cơ quan duy nhất cấp mã CAS: Chemical Abstracts Service (CAS).
• Liên hệ tổ chức cần gửi yêu cầu trực tiếp đến CAS thông qua các kênh chính thức:
  • Website: Truy cập https://www.cas.org và vào mục CAS Registry Services.
  • Email: Liên hệ qua help@cas.org hoặc các địa chỉ hỗ trợ được liệt kê trên trang web.
  • Điện thoại: Gọi đến số hỗ trợ của CAS tại Mỹ: +1-800-848-6533 (hoặc +1-614-447-3600 cho quốc tế).
• Địa điểm xử lý: CAS có trụ sở tại Columbus, Ohio, Hoa Kỳ, nhưng hỗ trợ đăng ký toàn cầu qua các kênh trực tuyến.

Mã số CAS có thể thay đổi không?

Mã CAS không thể thay đổi. Một khi được Chemical Abstracts Service (CAS) gán cho một chất hóa học, mã này là duy nhất và cố định mãi mãi. Nếu có sai sót hoặc nhầm lẫn trong việc sử dụng mã CAS, tổ chức cần tra cứu lại hoặc liên hệ CAS để xác minh, nhưng bản thân mã không được sửa đổi.

Doanh nghiệp có thể tự tạo mã CAS riêng được không?

Doanh nghiệp không thể tự tạo mã CAS riêng. Chỉ Chemical Abstracts Service (CAS), thuộc Hiệp hội Hóa học Hoa Kỳ, có quyền cấp mã CAS chính thức. Nếu doanh nghiệp cần mã CAS cho chất hóa học mới, họ phải đăng ký thông qua CAS theo quy trình chính thức (nộp thông tin, thanh toán phí, và nhận mã).

Mã số CAS có liên quan gì đến độ nguy hiểm của một chất?

Mã CAS không trực tiếp liên quan đến độ nguy hiểm của chất hóa học. Nó chỉ là một định danh duy nhất để xác định chất, không phản ánh tính chất vật lý, hóa học hay mức độ nguy hiểm. Tuy nhiên, mã CAS giúp tra cứu thông tin an toàn (như MSDS) hoặc quy định pháp lý, từ đó biết được mức độ nguy hiểm của chất (ví dụ: dễ cháy, độc hại) thông qua các cơ sở dữ liệu như PubChem hoặc chemicaldata.gov.vn.

Không khai báo mã số CAS thì có sao không?

Tại Việt Nam, nếu hoá chất thuộc danh mục phải khai báo (Phụ lục V, Nghị định 113/2017/NĐ-CP) mà doanh nghiệp không khai báo mã CAS khi nhập khẩu, có thể sẽ bị:

• Theo khoản 2 Điều 4 Nghị định 71/2019/NĐ-CP quy định về mức phạt tiền đối với tổ chức không thực hiện khai báo hóa chất nhập khẩu đúng quy định có thể bị xử phạt từ 40.000.000 đồng đến 50.000.000 đồng. 
• Đồng thời, tổ chức này sẽ bị đình chỉ việc nhập khẩu hóa chất từ 1 đến 3 tháng kể từ ngày quyết định xử phạt.

Mã CAS đóng vai trò không thể thiếu trong việc định danh và quản lý hóa chất, từ nghiên cứu khoa học đến thương mại và tuân thủ pháp luật. Việc hiểu rõ cách đọc, đăng ký, khai báo và tra cứu mã CAS không chỉ giúp doanh nghiệp tránh các rủi ro pháp lý mà còn đảm bảo an toàn và hiệu quả trong quản lý hóa chất. Để thực hiện đúng quy trình, hãy sử dụng các nguồn dữ liệu đáng tin cậy như CAS REGISTRY, PubChem hoặc Hệ thống cơ sở dữ liệu hóa chất quốc gia tại Việt Nam. Hy vọng bài viết có thể cung cấp một số thông tin cần thiết. Nếu có bất kỳ thắc mắc nào, hãy liên hệ với K-chem để được tư vấn kỹ hơn về thông tin, cách sử dụng hoá chất nhé.

CÔNG TY TNHH K-CHEM VIỆT NAM

• Địa chỉ: Đường N6B, Lô F, Cụm Nông Nghiệp Phú Chánh 1, Phường Phú Chánh, TP. Tân Uyên, Tỉnh Bình Dương, Việt Nam
• Tel: +84 274 362 0218
• Email: info@k-chem.vn