Dung môi n Hexane (C₆H₁₄) dùng để làm gì? Đặc điểm và ứng dụng thực tế

N-Hexane là một trong những dung môi hữu cơ phổ biến, được sử dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực. Không chỉ dừng lại ở nhiệm vụ hỗ trợ nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, dung môi n-hexane còn được sử dụng trong công nghiệp sản xuất, chế biến thực phẩm, mỹ phẩm và nhiều ngành khác. Vậy n-Hexane là gì? Chúng có những đặc điểm gì nổi bật, được ứng dụng ra sao trong thực tế? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về loại dung môi này trong bài viết dưới đây.

>> Xem thêm:

• Hóa chất công nghiệp là gì? Tính chất, phân loại, ứng dụng và lưu ý sử dụng
• Gợi ý TOP 5 hóa chất tẩy sơn phổ biến và lưu ý sử dụng
• Dung môi tẩy rửa là gì? Phân loại và gợi ý 5 loại dung môi phổ biến

Dung môi n-Hexane là gì?

Dung môi n-hexane là một hợp chất hóa học thuộc nhóm hydrocarbon, cụ thể là một alkane có công thức hóa học C₆H₁₄. Nó là một chất lỏng không màu, có mùi nhẹ giống xăng, và được sử dụng phổ biến trong công nghiệp làm dung môi để chiết xuất, hòa tan hoặc làm sạch. N-hexane thường được chiết xuất từ dầu mỏ và có đặc tính không phân cực, khiến nó phù hợp để hòa tan các chất béo, dầu, và một số hợp chất hữu cơ khác.

Tính chất nổi bật của dung môi n-Hexane

Tính chất vật lý

• Trạng thái: Chất lỏng không màu.
• Mùi: Có mùi hydrocarbon nhẹ, tương tự xăng.
• Khối lượng mol: 86,18 g/mol.
• Nhiệt độ sôi: Khoảng 68-69°C (ở áp suất khí quyển chuẩn).
• Nhiệt độ nóng chảy: -95°C.
• Tỷ trọng: 0,6548 g/cm³ (ở 25°C), nhẹ hơn nước.
• Độ hòa tan trong nước: Rất thấp (khoảng 9,5 mg/L ở 20°C), do tính không phân cực.
• Độ nhớt: Thấp, khoảng 0,31 cP (ở 20°C).
• Áp suất hơi: Cao (khoảng 17,6 kPa ở 20°C), dễ bay hơi.
• Chỉ số khúc xạ: 1,375 (ở 20°C).

N-hexane là một chất lỏng dễ bay hơi, không phân cực, nên hòa tan tốt các chất không phân cực như dầu, mỡ, nhưng không hòa tan trong các dung môi phân cực như nước.

Tính chất hóa học

• Tính trơ hóa học: Là một alkane, n-hexane khá trơ về mặt hóa học ở điều kiện thường, không phản ứng với axit, bazơ hay chất oxy hóa nhẹ.
• Phản ứng cháy: N-hexane dễ bắt lửa và cháy trong không khí, tạo thành CO2 và H2O:
  • C6H14 + 9,5O2 → 6CO2 + 7H2O (Nhiệt độ tự bốc cháy khoảng 225°C).
• Phản ứng halogen hóa: Trong điều kiện có ánh sáng hoặc xúc tác, n-hexane có thể phản ứng với halogen (như Cl2 hoặc Br2) để tạo ra dẫn xuất halogen hóa:
  • C6H14 + Cl2 → C6H13Cl + HCl (phản ứng thay thế).
• Không tham gia phản ứng trùng hợp: Do không có liên kết đôi hay ba, n-hexane không có khả năng trùng hợp.
• Tính không phân cực: Do cấu trúc đối xứng và chỉ chứa liên kết C-C, C-H, n-hexane không có moment lưỡng cực, dẫn đến khả năng tương tác yếu với các phân tử phân cực.

Quy trình điều chế dung môi n-Hexane như thế nào?

N-hexane không thường được tổng hợp trực tiếp trong phòng thí nghiệm mà chủ yếu được điều chế từ các nguồn tự nhiên, đặc biệt là dầu mỏ. Quy trình điều chế bao gồm các bước sau:

• Chưng cất phân đoạn dầu mỏ:
  • N-hexane là một thành phần trong hỗn hợp hydrocarbon của dầu thô. Trong quá trình chưng cất phân đoạn, dầu thô được làm nóng và tách thành các phân đoạn dựa trên điểm sôi.
  • Phân đoạn chứa n-hexane nằm trong khoảng nhiệt độ sôi từ 60-70°C (thường gọi là phân đoạn naphtha nhẹ).
• Tinh chế:
  • Sau khi tách phân đoạn, hỗn hợp hydrocarbon được xử lý thêm bằng các phương pháp như chưng cất lại hoặc chiết xuất để cô lập n-hexane.
  • Để đạt độ tinh khiết cao (n-hexane thương mại), người ta có thể sử dụng cột chưng cất chính xác hoặc các kỹ thuật tách khác nhằm loại bỏ các đồng phân khác của hexane (như isohexane hoặc 2-methylpentane).
• Nguồn công nghiệp:
  • N-hexane thường được sản xuất trong các nhà máy lọc dầu như một sản phẩm phụ của quá trình cracking hoặc reforming dầu mỏ.
  • Trong một số trường hợp hiếm, n-hexane có thể được tổng hợp từ phản ứng hydro hóa của hexene (C6H12), những phương pháp này không phổ biến do chi phí cao.

Sự khác nhau giữa dung môi Hexane và n-Hexane

Hexane thường được sử dụng làm dung môi trong quá trình sản xuất các sản phẩm như keo dán giày, vật liệu từ da… Bên cạnh đó, với đặc tính hòa tan tốt và bay hơi nhanh, hexane được ứng dụng phổ biến trong ngành vệ sinh công nghiệp. Hợp chất này hỗ trợ hiệu quả trong việc làm sạch bề mặt thiết bị, loại bỏ dầu mỡ và cặn bẩn, góp phần ngăn ngừa sự tích tụ gây ảnh hưởng đến hiệu suất và tuổi thọ máy móc trong quá trình sử dụng.

Trong khi đó, n-hexane lại được sử dụng phổ biến trong lĩnh vực chế biến thực phẩm nhờ khả năng bay hơi nhanh và nhiệt độ sôi lý tưởng. Nhờ những đặc tính này, n-hexane giúp quá trình chiết xuất dầu từ nguyên liệu thô trở nên hiệu quả hơn, góp phần sản xuất ra các loại dầu ăn phục vụ tiêu dùng.

Ứng dụng dung môi n-Hexane trong công nghiệp

N-hexane là một dung môi công nghiệp quan trọng nhờ tính không phân cực, dễ bay hơi và khả năng hòa tan tốt các chất béo, dầu. Dưới đây là các ứng dụng chính:

1 – Chiết xuất dầu thực vật:

• Được sử dụng rộng rãi để chiết xuất dầu từ hạt (như đậu nành, hướng dương, hạt cải). N-hexane hòa tan tốt lipid trong hạt, sau đó được tách ra bằng cách bay hơi, để lại dầu thô.
• Ưu điểm: Hiệu suất cao, dễ tái chế dung môi.

2 – Sản xuất keo dán và chất kết dính: Là dung môi trong công thức sản xuất keo cao su, keo dán công nghiệp và băng keo. N-hexane giúp hòa tan polymer và các chất kết dính, đồng thời bay hơi nhanh sau khi sử dụng.

3 – Dung môi trong ngành sơn và mực in: Dùng để làm dung môi pha sơn với vai trò pha loãng sơn, vecni và mực in, giúp điều chỉnh độ nhớt và tăng tốc độ khô của sản phẩm.

>> Xem thêm:

• Dung môi pha sơn Epoxy: Vai trò và ứng dụng trong ngành sơn phủ
• Gợi ý 4 loại dung môi pha sơn alkyd và hướng dẫn sử dụng an toàn
• Thinner là gì? Gợi ý 5+ dung môi pha sơn thinner phổ biến và lưu ý sử dụng

4 – Làm sạch và tẩy dầu mỡ: Trong công nghiệp cơ khí và điện tử, n-hexane được dùng để tẩy dầu mỡ trên bề mặt kim loại hoặc linh kiện điện tử nhờ khả năng hòa tan tốt và không để lại cặn.

5 – Ngành hóa chất và phòng thí nghiệm:

• Là dung môi trong tổng hợp hóa học, đặc biệt trong các phản ứng cần môi trường không phân cực.
• Dùng trong sắc ký để tách và phân tích các hợp chất.

6 – Sản xuất polymer và cao su:

• Tham gia vào quá trình xử lý và tinh chế cao su tự nhiên hoặc tổng hợp.

Dung môi n-Hexane có độc không?

Cơ quan Bảo vệ Môi trường Hoa Kỳ (EPA) đã xếp các loại dung môi n-Hexane, Hexane và Neo-Hexane,… vào nhóm các chất gây ô nhiễm và có độc tính đối với hệ thần kinh. Việc tiếp xúc thường xuyên với n-Hexane trong môi trường có nồng độ cao có thể gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến hệ thần kinh của người lao động. Các triệu chứng thường gặp bao gồm đau đầu, chóng mặt, tê bì, yếu cơ,… và trong những trường hợp nặng hơn, có thể dẫn đến bất tỉnh hoặc nguy hiểm đến tính mạng.

Mặc dù n-Hexane cũng được sử dụng trong chiết xuất dầu thực vật, nhưng cho đến nay vẫn chưa có nghiên cứu nào khẳng định việc sử dụng sản phẩm này sẽ gây hại cho sức khỏe con người.

>> Xem thêm: Dung môi pha mực in có độc không? Mức độ ảnh hưởng và cách hạn chế

Lưu ý khi sử dụng

• An toàn: N-hexane dễ cháy (nhiệt độ chớp cháy khoảng -22°C), cần bảo quản trong môi trường thông thoáng, tránh tia lửa.
• Độc tính: Tiếp xúc lâu dài (hít phải hoặc qua da) có thể gây tổn thương thần kinh ngoại biên, nên cần thiết bị bảo hộ và hệ thống thông gió khi sử dụng.

Mặc dù dung môi n-Hexane được sử dụng phổ biến trong nhiều lĩnh vực của công nghiệp và đời sống, nhưng nó cũng tiềm ẩn những nguy cơ độc hại nhất định. Do đó, việc sử dụng và bảo quản dung môi này cần tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về an toàn hóa chất. Hiểu rõ đặc tính, ứng dụng cũng như các lưu ý khi sử dụng không chỉ giúp khai thác tối đa hiệu quả của n-Hexane, mà còn góp phần bảo vệ sức khỏe con người và hạn chế tác động tiêu cực đến môi trường.

Tags: dung môi butyl, dung môi acetone, dung môi mibk, dung môi mek, dung môi xylene, dung môi toluene, dung môi dcm, dung môi ipa

Doanh nghiệp để lại thông tin hoặc nhận tư vấn miễn phí từ đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm thông qua thông tin bên dưới:

CÔNG TY TNHH K-CHEM VIỆT NAM

• Địa chỉ: Đường N6B, Lô F, Cụm Công Nghiệp Phú Chánh 1, Phường Phú Chánh, TP. Tân Uyên, Tỉnh Bình Dương, Việt Nam
• Tel: +84 274 362 0218
• Email: info@k-chem.vn